Ερωτήσεις και απαντήσεις για τους Στόχους Βιώσιμης Ανάπτυξης (ΣΒΑ)

Τί είναι οι ΣΒΑ και πόσοι είναι;

Οι Στόχοι Βιώσιμης Ανάπτυξης είναι επιθυμητά αποτελέσματα τα οποία οι χώρες-μέλη του ΟΗΕ από κοινού επιδιώκουν να πετύχουν. Τα επιθυμητά αποτελέσματα αφορούν το να δοθεί ένα τέλος στην παγκόσμια φτώχεια, να καταπολεμηθούν οι οικονομικές ανισότητες, όπως και οι ανισότητες πρόσβασης στην εκπαίδευση και τις υπηρεσίες υγείας και να ενισχυθεί η οικονομική μεγέθυνση, χωρίς όμως βλάβη του φυσικού περιβάλλοντος. Με δυο λόγια, ανάπτυξη χωρίς επιδείνωση της κλιματικής αλλαγής. Οι στόχοι είναι 17 και παρουσιάζονται αναλυτικότερα εδώ: https://sdgs.un.org/goals.

Ποια είναι η κυριότερη δυσκολία όσον αφορά τους 17 ΣΒΑ;

Υπάρχουν πολλές δυσκολίες. Ωστόσο, δύο από αυτές είναι μεγάλες, δηλαδή η συνεργασία μεταξύ των χωρών-μελών του ΟΗΕ και η συνδυασμένη επίτευξη των στόχων. Οι χώρες-μέλη του ΟΗΕ, τόσο οι αναπτυσσόμενες όσοι και οι αναπτυγμένες, δεν συγκλίνουν πάντοτε στις στρατηγικές ανάπτυξης που ακολουθούν. Παρ’ όλα αυτά, εδώ καλούνται να συνεργαστούν μεταξύ τους και επιπλέον να φροντίσουν ώστε η επίτευξη ενός στόχου (πχ, μείωση της φτώχειας – στόχος αριθμ. 1) να μην επηρεάσει αρνητικά την επίτευξη άλλου στόχου (πχ, τη διατήρηση των οικοσυστημάτων της θάλασσας-στόχος αριθμ 14 και της ξηράς, περιλαμβανόμενων των δασών και της καλλιεργήσιμης γης-στόχος αριθμ. 15).

Υπάρχει κάποιο χρονικό πλαίσιο επίτευξης των ΣΒΑ;

Το 2015 ο ΟΗΕ υιοθέτησε 17 «Στόχους Βιώσιμης Ανάπτυξης» (Sustainable Development Goals), τους οποίους τα κράτη-μέλη επιδιώκουν να υλοποιήσουν έως το 2030.

Δηλαδή ενώ η ανάπτυξη είναι παλιό, παγκόσμιο πρόβλημα, ο ΟΗΕ δεν είχε καθορίσει νωρίτερα κάποιους στόχους που αφορούσαν όλες τις χώρες της γης;

Στο τέλος του προηγούμενου αιώνα ο ΟΗΕ είχε υιοθετήσει οκτώ «στόχους της Χιλιετηρίδας» (Milennium Goals) με σκοπό έως το 2015 να έχει μειωθεί η παγκόσμια φτώχεια. Τα αποτελέσματα ήταν ανάμεικτα, καθώς σε ορισμένες περιοχές, περιορίστηκε η φτώχεια, αλλά παγκοσμίως φαίνεται ότι αυξήθηκαν οι οικονομικές ανισότητες. Yπήρξε πρόοδος στην Ασία, όχι όμως και στην Αφρική. Επίσης δεν είχε γίνει πιο σφαιρική προσπάθεια να εξισορροπηθούν η οικονομική ανάπτυξη με την προστασία του φυσικού περιβάλλοντος. Οι ΣΒΑ είναι μια απάντηση σε αυτές τις προκλήσεις.

Υπάρχει κάποιο όργανο που επιβλέπει την πρόοδο ως προς την επίτευξη των ΣΒΑ;

Ναι, υπάρχει ένας μηχανισμός παρακολούθησης της προόδου επίτευξης των ΣΒΑ. Κάθε χρόνο συντάσσεται μια «έκθεση προόδου» την οποία ο Γενικός Γραμματέας του ΟΗΕ υποβάλλει στη Γενική Συνέλευση του ΟΗΕ. Παράλληλα, στον ΟΗΕ έχει συγκροτηθεί ένα «Πολιτικό Φόρουμ Υψηλού Επιπέδου» που παρακολουθεί τις εξελίξεις στην επίτευξη των ΣΒΑ (λεπτομέρειες για αυτό, εδώ: https://hlpf.un.org/). Πάντως, οι χώρες-μέλη έχουν ευθύνη να λάβουν και να υλοποιήσουν μέτρα πολιτικής για τους ΣΒΑ, η κάθε μια για λογαριασμό της. Άρα, η ευθύνη μεταφέρεται εν τέλει στην κυβέρνηση κάθε χώρας.

Δηλαδή, ποιος είναι ο ρόλος των εθνικών κυβερνήσεων;

Κάθε κυβέρνηση και μάλιστα κάθε υπουργείο πρέπει να προσαρμόσει τις δημόσιες πολιτικές που σχεδιάζει και υλοποιεί. Στην Ελλάδα διαφορετικά υπουργεία έχουν δεσμευτεί να δράσουν στο πλαίσιο των στόχων (πχ, το Υπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας, όπως φαίνεται εδώ: https://ypen.gov.gr/stochoi-viosimis-anaptyxis-oie-sustainable-development-goals-sdgs/, καθώς και το Υπουργείο Εξωτερικών, όπως φαίνεται εδώ: https://www.mfa.gr/exoteriki-politiki/pagkosmia-zitimata/stokhoi-biosimes-anaptuxes.html. Σχετικά με αυτά, το κάθε Υπουργείο είναι υποχρεωμένο να συντάξει το δικό του «Εθνικό Σχέδιο Δράσης». Πχ, το Υπουργείο Υγείας έχει συντάξει  το «Εθνικό Σχέδιο Δράσης για τη Δημόσια Υγεία 2021-2025» (διαθέσιμο εδώ: https://www.moh.gov.gr/articles/health/domes-kai-draseis-gia-thn-ygeia/ethnika-sxedia-drashs/8776-ethniko-sxedio-drashs-gia-th-dhmosia-ygeia-2021-2025).

Υπάρχει στην Ελλάδα κάποιος επίσημος φορέας που συντονίζει το εγχείρημα επίτευξης των ΣΒΑ;

Τη συνολική ευθύνη συντονισμού και παρακολούθησης της επίτευξης των στόχων στην Ελλάδα την έχει η Προεδρία της Κυβέρνησης, υπό τον Πρωθυπουργό. Αυτή είναι υπεύθυνη για τη σύνταξη της εθνικής «Έκθεσης Αξιολόγησης» (Voluntary National Review – VNR), την οποία οφείλει να υποβάλει και παρουσιάσει στο «Πολιτικό Φόρουμ Υψηλού Επιπέδου» του ΟΗΕ. Το 2018 η Ελλάδα συνέταξε μια τέτοια έκθεση (σύνοψη της έκθεσης εδώ: https://gslegal.gov.gr/wp-content/uploads/2018/06/VNR-HIGHLIGHTS-1.pdf), ενώ το 2022 συνέταξε ένα σχέδιο τέτοιας έκθεσης το οποίο τον Μάϊο του 2022 τέθηκε σε διαβούλευση εντός της χώρας (βλ. εδώ: http://www.opengov.gr/ypep/?p=790). Η τελική εκδοχή της έκθεσης υποβλήθηκε στον ΟΗΕ το καλοκαίρι του 2022 (διαθέσιμη εδώ: http://www.opengov.gr/ypep/wp-content/uploads/downloads/2022/06/GREECE-VNR-2022-FINALn.pdf).

Μήπως, με αυτά τα δεδομένα, οι οργανώσεις της κοινωνίας πολιτών καταλήγουν στο περιθώριο και δεν έχουν κάποιο ρόλο να παίξουν;

Οι οργανώσεις της κοινωνίας πολιτών έχουν ευρύ πεδίο παρέμβασης. Αφενός μπορούν (και το έχουν κάνει) να αξιολογήσουν κριτικά και να συμβάλουν στα «σχέδια δράσης» ανά υπουργείο και επίσης στην εθνική «Έκθεση Αξιολόγησης». Αφετέρου έχουν τα δικά τους αυτόνομα εγχειρήματα όπως, πχ, είναι η «Ελληνική Πλατφόρμα για την Ανάπτυξη» (https://www.facebook.com/HellenicPlatform4Development/) και το έργο «Δημιουργία Δικτύου Oργανώσεων και Ομάδων της Κοινωνίας Πολιτών στο Πλαίσιο των Στόχων της Βιώσιμης Ανάπτυξης‎ του ΟΗΕ» που εκπονεί η ομάδα του ΕΛΙΑΜΕΠ με χρηματοδότηση από τα EEA Grants και διαχειριστική εποπτεία και υποστήριξη από το Ίδρυμα Μποδοσάκη και το Solidarity Now. Mέλη αυτών των πρωτοβουλιών κινητοποιήθηκαν το 2022 παρεμβαίνοντας στην τελική διαμόρφωση της «Εθνικής Έκθεσης» και σε διεθνή φόρα.

Προετοιμασία εκπαιδευτικού υλικού από τον ερευνητή Δημ. Α. Σωτηρόπουλο.